Aşiyan Müzesi

Aşiyan Müzesi, şair Tevfik Fikret’in 1906-1915 arasında yaşadığı, 1945 yılından bu yana müze olarak hizmet veren evidir. 1863'te kurulmuş bir erkek koleji olan Robert Kolej'de edebiyat hocalığı yapan Tevfik Fikret hocalık yaptığı okulun önündeki bu arazide kendi planlarını çizdiği bu evi yapmıştır. Tevfik Fikret bu eve farsça 'kuş yuvası' anlamına gelen aşiyan ismini koyar . Bu nedenle bu bölge hala 'aşiyan' diye adlandırılır. Tevfik Fikret'in ölümünden sonra eşi Nazime hanım bu evi belediyeye satıyor. Aşiyan müzesi belediyeye ait ücretsiz bir müzedir. Müze pazartesi günleri hariç her gün 9.00-16.00 arası açıktır.

Aşiyan müzesine gitmeden önce aşiyan parkının içindeki Orhan Veli heykeline bakalım. Orhan Veli bir şiirinde 'başıma konuyor martı kuşları' der .Bu nedenle Orhan Veli heykelinde şairi bir martı ile görüyoruz. Aşiyanın gerisinde ise aşiyan müzesi vardır arkada Boğaziçi üniversitesinin gri renkli erkek öğrenci yurdunun önünde kalır. Müzeye aşiyan mezarlığının oradaki yokuştan çıkılır.

Müzenin içerisine girmeden önce ilk olarak kısaca müzenin tarihîden ve bölümlerinden söz edelim. Planlarını bizzat Tevfik Fikret’in çizdiği müze binası, şairin öğretmenlik yaptığı Robert Kolej’in yakınında bahçeli bir ev olarak inşa edilmiş ve yapımı 1906’da tamamlanmıştır. Tevfik Fikret'in ölümün ardından eşi Nazime hanım daha sonra bu evi belediyeye satıyor. Öncelikle burası Edebiyatı Cedide yani 'yeni edebiyat' müzesi oluyor. Bu nedenle o akıma ait sanatçıların eserlerini de bu müzede görmekteyiz. Şairin Eyüp’teki aile mezarlığında bulunan mezarı 1961’de müzenin bahçesine taşınmış ve müze bu tarihten sonra Aşiyan Müzesi adını almıştır.

Müzenin bölümleri ise şu şekildedir. Aşiyan müzesi üç kattan oluşmaktadır. Tevfik Fikret döneminde bodrum katta yemek odası, mutfak, çamaşırhane ve kiler bulunmaktaydı. Zemin kattaki büyük oda misafir salonu, etrafı camekânlı küçük oda ise yazlık oturma odası idi. En üst katta ise çalışma odası ve manzarası ile ünlü yatak odası vardı. Günümüzde ise müzenin bölümleri şu şekildedir; Salon bölümü, Edebiyat-ı Cedide bölümü, Abdülhak Hamit Tarhan bölümü, Çalışma odası, Yatak Odası, Yemek Odası Şair Nigar bölümü, Mutfak-Çamaşırhane, Bahçe ( Tevfik Fikret'in mezarı bulunur)

Müzenin içine girdiğimiz zaman ilk olarak karşımıza Tevfik Fikret'in bal mumu heykeli ve Halife Abdülmecid'e ait olan 'SİS' tablosu bizi karşılar. Tevfik Fikret ülkemizde yüzünün maskı alınan ilk kişidir bu nedenle bu heykel orijinale çok yakındır .Tevfik Fikret’in “Sis” adlı şiirinin altında 18 Şubat 1317 (Miladi takvime göre: 3 Mart 1902) tarihi bulunmaktadır. Şair, bu şiirinde “istibdat rejimini” eleştirmektedir. Sis olayı İstanbul’da sıkça görülen bir durumdur. Sis İstanbul için özel bir durum ifade eder. Şehir normalde bile büyük ve ürperticiyken bir de sise büründüğü zaman daha da ürpertici bir duruma gelir. Sis burada dönemin siyasi yapısını temsil etmektedir. Halife Abdülmecid Tevfik Fikret'in sis şiirinden etkilenerek sis tablosunu yapmıştır. Tabloya biraz uzaktan dikkatli bakıldığında sisin altında bir İstanbul silueti olduğunu arkada Ayasofya ve tarihi yarım ada fark edilebilir. Salonun diğer duvarlarında Tevfik Fikret’in kendi eseri olan “Krizantemli Vazo” ve “Nazime Hanım Bebek Sırtlarında” adlı tablolar sergileniyor. Nazime hanımın Tevfik Fikret'in gönlünde çok önemli bir yeri vardır. Tevfik Fikret sol taraf Nazime hanıma ait dermiş ve solunda pek insan bulundurmazmış. Salonda şairin babası Hüseyin Efendi’nin eşyası ile oğlu Haluk’a ait fotoğraflar için de ayrı birer köşe oluşturulmuş.

Yine giriş katında Edebiyat-ı Cedide bölümü yer alır. Tevfik Fikret’in dinlenme odası olarak kullandığı odadır. Tevfik Fikret’in edebiyatçı dostlarının fotoğrafları sergilenmektedir. Recaizade Mahmut Ekrem’in son halife Abdülmecit Efendi tarafından yapılmış tablosu bu bölümde yer alır.

Giriş katındaki arka koridorda yer alan iki oda ise Abdühak Hamit Tarhan bölümüdür. Bu odalar evin kuzeyinde yer alır. Abdülhak Hamid'in ikinci eşi Lüsyen Hanım Şair'in ölümünün ardından (1937) eşyalarını İstanbul Belediyesi'ne bağışlamıştır. Aşiyanın Edebiyat Müzesi yapılması gündeme geldiğinde Abdülhak Hamid Tarhan'a ait eşyalar Müze koleksiyonuna katılmıştır. Dikkatli bakıldığında çalışma masasının üzerindeki kutunun içinde Lüsyen hanımın saçları olduğu fark edilecektir. Şairin fotoğrafları ve birebir boyutlarda yapılmış Şehzade Abdülmecid imzalı tablosu bu bölümün duvarlarında yer alır.

Alt kata indiğimizde yemek odası, şair nigar bölümü, mutfak ve çamaşırhane kısımlarını görmekteyiz.Yemek Odası, Tevfik Fikret’in ailesine ait yemek takımları ile şairin kendi eseri natürmortları bulunduğu bölümdür.Şair Nigar bölümü ise Şair Nigâr Hanım'ın oğlu Salih Keramet Nigar’ın 1959’da müzeye bağışladığı eşya ile kütüphane ve arşivi içerir.

Mutfak-çamaşırhane bölümüne girdiğimizde küçük pencereye doğru bakalım. Tevfik Fikret Platon’un “Sokrates’in Savunması” eserinden çok etkilenmiştir. Doğrularından vazgeçmektense ölümü yeğleyen Sokrates’ten etkilenen bir Tevfik Fikret, ancak başı dik bir yaşam sürebilirdi. Bu etki, mutfak bölümündeki pencereye “Sokrat’ın Penceresi” ismini vermesinde görülmektedir.

Aşiyan müzesinin üst katına çıkalım. Aşiyan Müzesi'nin üst katında Tevfik Fikret'in banyosu, çalışma odası ve yatak odası bulunmaktadır. İlk olarak çalışma odasını inceleyelim. Çalışma odasının Boğaz'a bakan tarafında Tevfik Fikret'in; çalışma masası, yazı takımları, koltuğu ve hat levhaları sergilenmektedir. Odanın sol duvarında Tevfik Fikret'in kitapları, dergileri ile dönemine ait yayınlar bulunmaktadır. Sağ duvarda ise şair 'in aynaya bakarak kendini resmettiği, üzerinde "güleriz ağlanacak halimize" sözünün yazılı olduğu oto portresi asılıdır. Sol tarafta şövale üzerinde Tevfik Fikret'in resim çalışmalarından başka bir örnek bulunmaktadır. Duvarda karakalem bir Darwin resmi bulunur. Tevfik Fikret ülkemizde Darwin'in karakalem ile resmini yapan ilk kişidir.

Çalışma odasının yanında Boğaz manzarasına hâkim oda, Tevfik Fikret'in yatak odasıdır. Yatak Odası, Tevfik Fikret’in hayata gözlerini yumduğu yerdir.19 Ağustos 1915 tarihinde 48 yaşında iken burada vefat etmiştir. Mihri Müşfik Hanım tarafından ölümünden sonra alınan yüz maskı bu bölümdeki en önemli eserlerdendir. Atatürk Tevfik Fikretin ölümünün üçüncü yıl dönümünde evini ziyarete gelir ve aşiyan yokuşunu çıkarken ' Ben inkilap ruhunu Fikretten aldım' der.Yatak odasındaki defterde Ata’mızın Tevfik Fikret için yazdığı yazılar bulunuyor.

Fikret, vasiyetinde Aşiyan’ın bahçesine gömülmek istediğini belirtmiş olmasına rağmen kayınpederi, aile mezarlıklarının Eyüp’te olduğunu ve onu hısım akrabasından ayırmak istemediklerini söyleyerek bu isteğe karşı çıkar. Şairin Eyüp’teki mezarı, ancak 1961’de Aşiyan’a taşınır. Fikret’in ölümünden sonra Aşiyan, Amerikalılar tarafından 4000 liraya satın alınmak istenmiş. Fakat Milli Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel ve dönemin İstanbul Belediye Başkanı Lütfi Kırdar devreye girmiştir. Aşiyan, İstanbul Belediyesi tarafından Nazime Hanım’dan 1000 liraya satın alınarak Fikret’in ölümünün 30. yıldönümünde, 19 Ağustos 1945’te Edebiyat-ı Cedide Müzesi olarak törenle halka açılmıştır. Şairin kabri, 1961’de devlet töreniyle Aşiyan’ın bahçesine nakledilmiş ve bu tarihten itibaren Fikret’in son dokuz yılını geçirdiği bu ev “Aşiyan Müzesi” adını almıştır.

Aşiyan müzesine gidilebilecek en güzel zamanı boğazda erguvan ağaçlarının açtığı nisan ayıdır. Erguvan ağacına batı dillerinde 'Judas' ağacı denir. Judas Hz. İsa'nın yerini Romalılara söyleyen ve ona ihanet eden 12 havarisinden birinin adıdır. Daha sonra yaptığından dolayı pişman olur ve oturup bu ağacın altında ağladığı rivayet edilir. Erguvan ağacının da utancından beyaz yapraklarını mora dönüştürdüğü söylenir. Aşiyan müzesi erguvanların görüldüğü en güzel yerdir.